بکارگیری رنگ و نور در مبلمان شهری
یكی از عناصری كه می تواند هویت، سرزندگی و به طور كلی سامان بخشی به فضای شهری را به عهده داشته باشد و كیفیت و كارایی زندگی را در شهر ارتقاء دهد مبلمان شهری است. مبلمان شهری یكی از عناصری است كه می توان بوسیله ی آن هویت شهر و خوانایی شهر را بخوبی در صورتی كه با توجه به ویژگیهای آن به كار برده شود به نمایش گذاشت. مبلمان شهری را می توان دارای ویژگیهایی دانست که با رعایت این ویژگیها می توان به اهداف اصلی استفاده از مبلمان شهری رسید. یكی از این ویژگیها رنگ است. رنگها امروزه در شهرهای ما به صورت بسیار کم و ناکارآمد به كار برده شده اند و انواع و اقسام رنگها را می توان در شهرها دید که این رنگها در اكثر شهرهای ایران بدون هیچ گونه برنامه ریزی استفاده شده و اصلا توجهی به همنشینی، هماهنگی، تضادها و تركیب رنگی عناصر شهرها نشده است كه نشئت گرفته از عدم توجه به رنگ آمیزی مبلمان شهری است.
مهمترین استانداردهای طراحی مبلمان شهری
گاهی لازم است برای طراحی براساس نیاز مخاطب خود را به جای استفاده کنندگان و مخاطبان قرار دهیم و براساس نظرات و دیدگاه های آن ها طراحی کنیم. اگر در طراحی مبلمان شهری به دو ویژگی شاخص عملکرد و زیبایی پاسخ دهیم مبلمان می توانند به عنوان عناصر مفید در شهر ایفای نقش کنند.
موضوع طراحی فضاهای شهری و مبلمان شهری موضوعی است که امروزه به یکی از دغدغه های مسئولان شهرها بویژه شهرداران تبدیل شده است و شهرداری ها تلاش می کنند تا با بکارگیری امکانات علاوه بر مناسب سازی فضاهای شهری طراحی مبلمان شهری را نیز در برنامه های خود داشته باشند.
آن چیزی که در مبلمان شهری و مناسب سازی فضاهای شهری اهمیت ویژه و اساسی دارد توجه به استانداردها است مشکل اساسی در برخی موارد به اجرای مبلمان شهری بر نمی‌گردد بلکه درنحوه اجرا است که این امر در سالهای اخیر بیشتر به چشم می خورد.
استاندارد عبارتست از سطح یا درجه کیفیتی که برای هدف خاصی قابل اجرایی باشد. مبلمان شهری بخش زیادی از فعالیت ها در شهر را سامان می دهد و باعث می شود کیفیت برخورداری شهروندان از محیط پیرامون بالا برود و لذت بیشتری را از پارک ها، خیابان و عرصه های دیگر شهری ببرند سازماندهی مبلمان شهری به عنوان یکی از مهمترین عناصر محیط شهری سهم به سزایی در مطبوعیت و مطلوبیت فضای شهری از نظر شهروندان دارند که اگر برنامه ریزی درست برای ان ها انجام نشود باعث عدم کارایی مبلمان شهر می شود.
گاهی لازم است برای طراحی براساس نیاز مخاطب خود را به جای استفاده کنندگان و مخاطبان قرار دهیم و براساس نظرات و دیدگاه های آن ها طراحی کنیم. اگر در طراحی مبلمان شهری به دو ویژگی شاخص عملکرد و زیبایی پاسخ دهیم مبلمان می توانند به عنوان عناصر مفید در شهر ایفای نقش کنند.
مهمترین استانداردهای مبلمان شهری ( کفپوش ها، نیمکت ها)
کفپوش: کفپوش از ساختار های ترکیبی متنوع تشکیل شده اند که وزن بارهای مختلف از قبیل عابر پیاده و وسیله نقلیه را تحمل می کند.
کفپوش ها به دو دسته اطلی تقسیم می شوند: اول سنگفرش نرم شامل سطح پوششی که در مسیرهای اصلی و فرعی ساخته می شوند و آن ها بر روی یک زیرسازی فشرده قرار می گیرند. در مقابل کفپوش های سخت که از سیمان فشرده تشکیل شده اند. تفاوت این دو نوع کفپوش های انعطاف پذیر و سخت روشی است که آن ها را بر روی زیرسازی توزیع می کنند.
نیمکت و صندلی: نیمکت ها در خیابان ها بایستی هم از لحاظ فیزیکی و هم از لحاظ بصری به مردم راحتی و آسایش دهند نیمکت عمومی از قرن نوزدهم از تجهیزات فضای سبز نشات گرفته است از آن زمان تاکنون این وسیله شهری جزء تجهیزات ضروری فضاهای عمومی بوده است
مهمترین معیارهای مکان یابی نیمکتبرای محل نشستن:
• از باد و باران در امان باشد
• در مسیر حرکت قرار گیرد
• به افراد پیاده گزینه های متنوعی برای انتخاب ارائه دهد مثل افتاب، سایه، آرامش، سادگی و …
نکات مهم در طراحی عناصر مبلمان شهری عناصر فیزیکی و عناصر غیر فیزیکی باید در طراحی آن رعایت گردد:
معیارهای فیزیکی: مثل رنگ، شکل، بافت، پوشش، اتصالات، مواد مصرفی
معیارهای غیرفیزیکی : هماهنگی با محیط اطراف، ایمن بودن، ارگونومی، کم بودن قطعات، سهولت ساخت، تعمیر و نصب و دوام، کم بودن قطعات، سهولت ساخت، تعمیرو نصب و دوام، مقاومت در برابر تخریب، قابلیت استفاده برای گروه های مختلف، اقتصادی بودن، استحکام، سازه، دسترسی.
دستور العمل هایی برای طراحی مبلمان:
دستورالعمل هایی برای مبلمان فضای باز باید رعایت گردد که عبارتند از:
مکان: به طور مشخص باید درک کنیم در چه مکانی از یک قطعه از مبلمان شهری استفاده کنیم. مبلمان در یک باغ خصوصی با مبلمان شهری در یک مرکز شهر یا میدان عمومی متفاوت است.
استفاده کنندگان: چه کسانی از آن استفاده می کنند؟ سالخوردگان، به طور اجتناب ناپذیری نیاز به حمایت برای بازوهایشان دارندتا به آن ها در نشستن روی نیمکت کمک کند.
تخریب گرایی: احتمال تخریب گرایی باید تخمین زده شود، تخریب گرایی می تواند در انتخاب مواد، روش ساخت و ظرفیت تاثیر بگذارد.
هزینه: هزینه اولیه باید در طراحی مبلمان و عمر مفید آن لحاظ شود.
مواد: اگر در طرح رنگ مورد نیاز باشد. یک پوشش پلی استر تقویت شده مورد استفاده قرار می گیرد. اما به آسانی باز می شود. موادی مانند استیل یا گالوانیزه ممکن است ترجیح داده شود.
تعمیر و نگهداری: در طراحی مبلمان شهری باید نحوه تعمیر و نگهداری مبلمان و نحوه بارگذاری، جابه جای و حمل قطعات برای تعمیر لحاظ شود.
شاید بتوان گفت نزدیک ترین رشته دانشگاهی که به موضوع طراحی مبلمان شهری نزدیک است رشته طراحی صنعتی است در این رشته اساسا به دانشجویان طراحی محصول آموزش داده می شود.
در این میان طراحی عناصر مبلمان شهری فصل مشترک بین معماران و طراحان شهری و طراحان صنعتی است و بهترین حالت این است که وقتی از ابتدا یک خیابان قرار است طراحی شود حداقل یک تیم یا فرد طراح صنعتی در گروه طراحی شهری حضور داشته باشد، چون بعضی مواقع المان‌ها پیچیده تر است، ما همیشه نیکمت و سطل زباله نداریم، گاهی ممکن است پایه چراغ یا چراغ های خاص اوژه آن مبلمان باشد. اتفاقی که الان رخ می دهد این است که معمولا طراحان شهری یا معماران به سراغ محصولات آماده می‌روند که گاهی نتیجه خوب دارد و گاهی نامطلوب است چون مثل داروعمومی است که طراحی و ساخته‌شده‌است و معمار شهری باید از میان آنها انتخاب کند، در این میان اگر، بودجه، زمان و امکان وجود داشته‌باشد، خوب است در پروژه‌های بزرگ یک خیابان میدان یا پارک را طراحی منظر یا معبر کنیم، همچنین بهتر است یک طراح صنعتی در تیم باشد و المان‌های اوژه همان معبر را طراحی کند.
مناسب سازی فضای شهری و طراحی منحصر به فرد مبلمان شهری می‌تواند علاوه بر استفاده شهروندان یک منطقه در جذب گردشگر و حوزه گردشگری نیز بسیار موثر باشد. که در این میان استفاده از ظرفیت‌های اساتید دانشگاهی و دانشجویان در ایجاد طراحی های جدید مبلمان شهری بسیار موثر است که می توان در درقالب کار تحقیقاتی از اساتید دانشگاه و دانشجویان انتظار داشت.
منبع: برگرفته از کتاب طراحی مبلمان شهری تالیف دکتر پوری رحیم